شپشک برنج چیست و از چه چیزی بدش می‌آید؟

شاید تا به حال برایتان پیش آمده باشد که یک کیسه برنج خریداری و بعد از مدتی، شپشک‌های ریزی در آن مشاهده کرده باشید. نگران نباشید! آن‌ها شپشک­ برنج بوده، بیماری‌زا نیستند و باعث ایجاد مشکل برای شما نمی‌شوند. خوشبختانه راه درمان هم دارد. شپشک برنج، به‌طور کلی از بوی ادویه‌های تند، یا بوی تند گوگرد بیزار است. همچنین روش‌های سنتی مثل گذاشتن سنگ نمک، قرص ضد بید یا قرص برنج و… می‌تواند جلوی رشد و تکثیر را گرفته و آن‌ها را از بین ببرد.

شپشک برنج چیست؟

شپشک برنج یا کرم برنج، با نام علمی سیتوفیلوس اوریزائه، موجود ریزی است که به غلات و برنج حمله کرده و سوراخ‌های ریز و کوچکی در آن‌ها ایجاد می‌کند. اگر شپشک مدت زیادی در کیسه برنج بماند، می‌تواند بافت برنج را از بین برده و آن را پودر کند. پس نباید به‌راحتی از آن چشم‌پوشی کرد.

شپشک بالغ با سرعت از یک محل به محل دیگر پرواز می‌کند و حدوداً ۳۰ تا ۳۵ روز زنده می‌ماند. این حشره ریز، می‌تواند روزی ۴ تخم در غلات گذاشته و  بعد از سه روز، لاروها از تخم‌ها خارج می‌شوند و بعد به جاندار بالغ تبدیل می‌شوند و به این ترتیب این موجود زشت و سیاه و کوچک، شروع به آسیب زدن به غلات می‌کند.

یک شپشک برنج، در کل دوران زندگی خود می‌تواند بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ تخم بگذارد. لارو یا نوزاد نابالغ آن ابتدا به شفیره و بعد از گذشت ۵ تا ۱۵ روز به شپشک بالغ تبدیل می‌شود.

 

آیا شپشک برنج، بیماری‌زا است؟

این شپشک‌ها برای انسان پاتوژن یا بیماری‌زا محسوب نمی‌شوند، عفونت ایجاد نمی‌کنند و همچنین نیش نمی‌زنند. تصوری مبنی‌بر ایجاد شپش سر توسط این شپشک‌ها وجود دارد که تصور نادرستی است و صحت ندارد. شپش سر توسط یک انگل ایجاد می‌شود که محل رشد و تکثیر آن فقط بر روی سر انسان است؛ در حالی‌که شپش برنج، باعث ایجاد سوراخ در غلات مخصوصاً برنج و لوبیا می‌شود.

تفاوت دیگری که بین شپش سر و شپشک وجود دارد این است که شپش سر قادر به پرواز کردن یا حتی پریدن نیست. همچنین انسان را نیش می‌زند. درحالی‌که شپشک برنج، چنین خصوصیاتی را ندارد.

 

 

درمان شپشک برنج با قرص برنج

اولین راهی که هر فرد بعد از مشاهده شپشک برنج در گونی برنج خریداری‌شده، به ذهنش می‌رسد؛ پهن کردن برنج زیر نور آفتاب، الک کردن و سپس بلافاصله، استفاده از قرص برنج برای نابودی شپشک‌ها است. قرص برنج یک سم بسیار خطرناک است که حتی با بو کشیدن هم می‌تواند انسان را مسموم کرده و بکشد. پس در مصرف آن، حساسیت به خرج بدهید و تا جای ممکن، از آن استفاده نکنید. طول مدت زمان استفاده از قرص برنج، کاملاً بستگی به مقدار شپشک‌ها در کیسه برنج دارد. برای استفاده از قرص برنج، یک یا دو عدد از آن را برداشته و در یک دستمال کاغذی می‌گذارید. سپس آن را گره زده و درون کیسه یا گونی برنج قرار می‌دهیم. اگر شپشک‌ها به مقدار کم و ناچیز در برنج مشاهده شدند، بین سه تا چهار روز زمان بدهید و بعد قرص برنج را خارج کنید. اما اگر شپشک‌ها به مقدار زیاد وجود داشتند و تقریباً همه جای کیسه پخش بودند، این مدت زمان را به ۱۵ تا ۲۰ روز و یا بیشتر افزایش می‌دهیم.

 

 

درمان شپشک برنج با روش‌های دیگر

 

در ابتدای مقاله ذکر شد که شپشک برنج، از بوی تند بیزار است. از همین ویژگی می‌توان در از بین بردن آن، کمک گرفت. در گذشته مادربزرگ‌ها با قراردادن چند حبه سیر و میخ آهنی، به‌طور پراکنده در کیسه برنج به‌کلی شپشک‌ها را از بین می‌بردند. هم‌اکنون نیز می‌توان از این روش بهره گرفت. کافیست چند حبه سیر و میخ آهنی کوچک یا چند تکه چوب دارچین و یا چوب زردچوبه را به‌طور پراکنده در گونی برنج پخش کرد و تا زمانی‌که از نابود شدن شپشک‌ها مطمئن نشده‌اید، به آن کاری نداشته باشید. از آن‌جایی که این روش کاملاً بی‌خطر است، توصیه می‌شود به‌صورت مخلوط از آن‌ها استفاده کنید.

استفاده از سنگ نمک، نیز راه دیگری برای کنترل و از بین بردن شپشک‌های برنج است. البته سنگ نمک و نمک، فقط از رشد و تکثیر شپشک‌ ممانعت به عمل می‌آورند و کشنده نیستند.

اگر برنجی که به شپشک آلوده شده است، فقط به اندازه چند وعده باشد؛ می‌توان با استفاده از آب جوش، گذاشتن برنج در فریزر شپشک‌ها را از بین برد. ولی اگر کل کیسه برنج را درگیر کرده است، باید روش‌های دیگر را امتحان کنید.

 

شپشک برنج از چه چیزی بدش می‌آید؟

جالب است بدانید، شپشک‌های برنج از نور آفتاب متنفر هستند. پس یکی از راه‌های خلاص شدن از شر شپشک‌های برنج، قرار دادن آن‌ها زیر نور خورشید است. البته باید حواستان باشد برنج را به مدت طولانی زیر آفتاب قرار ندهید؛ چون باعث خورد شدن دانه‌های برنج می‌شود. برنج آفت‌زده را روی یک پارچه تمیز پهن کنید، هر چند ساعت یک بار به آن‌ها سر بزنید و مطمئن شوید تمام شپشک‌ها از بین رفتند و بعد برنج‌ها را به گونی‌های تمیز و جدید انتقال دهید.

 

شپشک برنج از بوی گوگرد متنفر است. به همین دلیل توصیه می‌شود تا قوطی کبریت (حاوی گوگرد است) را درون کیسه برنج بگذارید تا به‌سرعت از رشد شپشک‌ها جلوگیری کند.

 

شپشک از برگ بو، میخک و فلفل متنفر است. در این روش که خیلی آسان است، چند عدد برگ بو را به‌طور مستقیم درون کیسه برنج بگذارید و روی کیسه را گره بزنید. شپشک‌ها از بوی برگ بو بیزارند و توان رشد در محیطی که برگ بو در آن‌جا حضور دارد را ندارند.

 

فلفل سیاه برای شپشک‌ها سمی و کشنده است. می‌توان از این ویژگی استفاده کرد تا شپشک‌ها را از بین برد. کافیست چند عدد فلفل سیاه توپی، یا فلفل خشک را برداشته و آن را درون کیسه برنج بپاشید. بعد از چند روز شاهد از بین رفتن شپشک‌ها خواهید بود.

 

اگر چند عدد میخک درون کیسه برنج بگذارید، در واقع به شپشک‌ها اعلان جنگ داده‌اید. عطر میخک باعث می‌شود شپشک‌ها نتوانند محیط داخل کیسه را تحمل کرده و سریعاً از آن خارج شوند.

سخن آخر:

درست است که شپشک برنج برای انسان بیماری یا عفونت ایجاد نمی‌کند، اما برای غلات، مزارع و کشاورزان خطرناک است و وقتی پای آن به خانه شما باز می‌شود، باید آن را کنترل کرد. دقت داشته باشید که درمان شپشک برنج، درصورتی‌که مقدارش زیاد باشد و مدت زمان زیادی از آلودگی گذشته باشد، نیاز به دوره قابل‌توجهی دارد و نباید انتظار داشت با انجام هر روش، فردای همان روز جواب قطعی بگیرید.

درضمن همان‌طور که اشاره شد، قرص برنج بسیار خطرناک و مهلک است. در صورت استفاده از قرص برنج، مراقب باشید تا در دسترس کودکان قرار نگیرد.